W4

2.1 Ontstaansgeschiedenis Leiderdorp

Zo'n 200 jaar voor Christus, in de Romeins-inheemse tijd, woonden er al mensen langs de Rijn. Hun sporen bestaan uit scherven van aardenwerk, die in 1974 werden gevonden in de Achthovenerpolder op het land achter boerderij Bouwlust. De vroege bewoners waren boeren met vee en visten in de Rijn. Uit opgravingen is gebleken dat bij Roomburg in het begin van de derde eeuw na Christus een castellum stond, een van de vele Romeinse versterkingen langs de Rijngrens. Toen de Romeinen in de derde eeuw na Christus vertrokken, verdween ook de inheemse bevolking doordat de waterstand in het gebied van Leiderdorp toenam. Pas in de zevende en achtste eeuw zijn er weer sporen van bewoning, ditmaal van de Franken. Het zijn stukken aardenwerk, die werden opgegraven bij de huidige Kom van Aaiweg, in het Essenpark en op het terrein van Tennisclub De Munnik (bij de Hoogmadeseweg). In diezelfde tijd vonden ook al ontwikkelingen plaats in de Boterhuispolder ten noorden van Leiderdorp.

Aan beide zijden van de Oude Rijn werd doorlopend vanaf de periode van het “oudste” Leiderdorp maar met name in de vroege Middeleeuwen (rond de negende en tiende eeuw) - door de vrije boerengemeenschappen die op de hoger gelegen oeverwallen woonden - het veenkleigebied ontgonnen ten behoeve van de akkerbouw. Zo is een verkaveling ontstaan van land en ontwateringssloten die loodrecht op de aanwezige waterlopen staan.

Toen Leiden rond 1200 grondgebied nodig had voor haar stadsuitbreiding werd het grondgebied van de omliggende ambachtsheerlijkheden, waaronder dat van Leiderdorp, geannexeerd. In de vijftiende en zestiende eeuw bloeide de nijverheidssector aan de Rijn op. Hierin was een grote rol weggelegd voor de steen- en pottenbakkerijen waarin de afgezette klei uit het omringende landschap werd verwerkt. Na het ontzet van Leiden was geen bebouwing meer mogelijk op het grondgebied van Leiderdorp, met uitzondering van boerderijen en bedrijven ten dienste van de stad Leiden. In 1582 werd Leiderdorp ook bestuurlijk opgenomen in de stad Leiden. Tijdens de Franse revolutie veranderde deze bestuurlijke organisatie; in 1795 werd Leiderdorp een zelfstandige gemeente.

Het boerderijenlint langs de Zijl is in de negentiende eeuw ontstaan. Tot aan de jaren dertig van de twintigste eeuw bestond Leiderdorp uit niet meer dan enkele bebouwingslinten met daartussen kleinschalige (water)gebonden industrie (scheepsbouw, lijmwerven, kleiwaren, tuinderijen). Al voor de Tweede Wereldoorlog vond in Leiderdorp - hoewel in geringe mate - planmatige volkswoningbouw plaats. De totstandkoming van wijken uit deze tijd kent een bijzonder uitgangspunt: omdat het relatief duur was hele straten in één keer te ontwikkelen, groeide de bouw van een aantal woningen geleidelijk uit tot een straat of buurt.

Na de oorlog werd er volop gebouwd, de industrie ontwikkelde zich goed, het omliggende landelijk gebied werd langzamerhand volgebouwd en de verkeersdrukte nam toe. De rijksweg A4 werd halverwege de jaren vijftig aangelegd. De eerste grote uitbreidingen vonden parallel aan de Oude Rijn plaats, tussen de Kerkwijk en het oude Doeskwartier met de “nieuwe” Oranjewijk - een typische jaren vijftig wijk. Na 1960 werd het deel van Leiderdorp ten noordwesten van de Persant Snoepweg ontwikkeld met de typische jaren zestig wijken Ouderzorg, de Vogelwijk en De Schansen. Vanaf de jaren zeventig is het deel van Leiderdorp tussen de Engelendaal, de Persant Snoepweg en de provinciale wegen N445 en N446 bebouwd met de uitbreidingswijken Voorhof, Binnenhof, het voorzieningencluster Winkelhof en het sport- en recreatiegebied De Bloemerd.

In de jaren tachtig werd de wijk Buitenhof-Oost aan de westzijde van de Winkelhof ontwikkeld. In de jaren negentig werd Buitenhof-West gerealiseerd. De laatste grote uitbreiding van Leiderdorp is de wijk Leyhof (eind jaren negentig). In het Doeskwartier is in het begin van deze eeuw nog een kleine nieuwbouwwijk, de Doesplant, gerealiseerd. De ontwikkelingen die momenteel in het onderhavige plangebied te zien zijn, vloeien voort uit de plannen voor de eerder genoemde verbreding van de A4 en het W4-project.